Od 1 stycznia 2022 roku na mocy rozporządzenia Komisji Europejskiej wskaźnik referencyjny LIBOR CHF w umowach frankowych został automatycznie zastąpiony stopą SARON. Według Komisji Nadzoru Finansowego wprowadzenie do umów kredytowych SARON-u nie wymaga aneksowania. Pomimo to niektóre banki przedkładają kredytobiorcom do podpisu obszerne i mało przejrzyste aneksy.
Prawnicy radzą, aby zachować dużą ostrożność i skonsultować zawsze sprawę ze specjalistą. Niektórzy otwarcie nie rekomendują podpisywania aneksów. Banki mogą próbować przemycać w aneksach niekorzystne dla kredytobiorców zapisy lub dążyć do potwierdzenia ważności umowy.
SARON w miejsce LIBOR
W związku z decyzją z marca 2021 roku o zaprzestaniu opracowywania i publikowania stawek LIBOR w związku z manipulacjami wykrytymi przez brytyjski organ nadzoru finansowego, w dniu 14 października 2021 Komisja Europejska wydała rozporządzenie nr 2021/1847 w sprawie wyznaczenia ustawowego zamiennika dla niektórych terminów zapadalności stopy LIBOR dla franka szwajcarskiego (CHF LIBOR). Na mocy tego aktu prawnego, wskaźnik LIBOR występujący w umowach kredytowych i instrumentach finansowych na terenie krajów Unii Europejskiej od dnia 1 stycznia 2022 roku został zastąpiony stopą składaną SARON. Wskaźnik SARON został wprowadzony przez Szwajcarski Bank Narodowy i jest publikowany przez SIX Swiss Exchange Financial Information AG (SIX).
Główna różnica pomiędzy wskaźnikami LIBOR i SARON odnosi się do metodologii ich wyliczania. SARON nie opiera się na deklaracjach banków, ale na rzeczywistych transakcjach, co ogranicza pole do manipulacji i jest bezpieczniejsze dla kredytobiorców.
W przeszłości odnotowywano niewielkie różnice pomiędzy wartościami wskaźników, dlatego Komisja Europejska przewidziała stosowanie spreadu korygującego, który ma je zniwelować.
KNF uznał, że wprowadzenie SARON-u nie wymaga aneksów
Banki zostały zobowiązane do przekazania kredytobiorcom informacji na temat zmiany formuły oprocentowania w związku z zastąpieniem LIBOR-u stopą SARON. Praktyka banków była tutaj różna – niektóre ograniczyły się do przekazania kredytobiorcom informacji na temat zmiany za pomocą bankowości internetowej lub maila, inne przesłały obszerne pisma wraz z aneksem do umowy.
Polski prawodawca nie wydał żadnych przepisów odnoszących się do zmiany wskaźnika bazowego w umowach kredytów waloryzowanych kursem CHF. Do sprawy odniosła się jednak Komisja Nadzoru Finansowego, która stwierdziła że wprowadzenie SARON-u w większości umów nie wymaga aneksowania.
Umowy mają być odtąd wykonywane z zastosowaniem nowego wskaźnika i przy zachowaniu ważności pozostałych postanowień. W takim przypadku bez znaczenia jest czy klient podpisze aneks czy nie, bo umowa i tak będzie kontynuowana w oparciu o SARON. Jednak dotyczy to tylko tych umów, które nie zawierają tzw. klauzul awaryjnych, przewidujących wprowadzenie w miejsce LIBOR CHF innego wskaźnika. Niektóre banki zabezpieczyły się w umowach wprowadzając własne rozwiązania w razie gdyby LIBOR zniknął.
Dlaczego banki wysyłają aneksy?
Niektórzy prawnicy uznają, że forma rozporządzenia uprawnia Komisję Europejską do wprowadzenia zmian w systemach prawnych państw członkowskich. Więcej głosów jest jednak przeciwko tak dużej ingerencji systemowej w prywatne umowy kredytowe. Decyzja o automatycznej zamianie wskaźników bazowych w umowach jest uznawana przez wielu prawników za kontrowersyjną.
Ponadto pojawiły się wątpliwości, czy delegacja prawodawcza dla Komisji Europejskiej dotyczy także kredytów zaciągniętych przed 1 stycznia 2018 roku. W Polsce kredyty indeksowane i denominowane kursem CHF zawierane były kilka lat wcześniej. Wobec tych wątpliwości jedna z polskich Frankowiczek skierowała w listopadzie 2021 roku skargę do TSUE dotyczącą zastąpienia w umowie frankowej LIBOR-u wskaźnikiem SARON. Środowisko prawników reprezentujących w sądach kredytobiorców frankowych już zapowiedziało, że będzie to kolejny element sporu z bankami.
Banki obawiają się, że rozporządzenie KE wprowadzające SARON może w przyszłości zostać skutecznie zakwestionowane lub dojdzie do kolejnej afery związanej z publikacją wskaźnika. Między innymi z tego powodu proponują Frankowiczom podpisanie aneksu do umowy, zabezpieczając się poprzez wprowadzenie tzw. planów awaryjnych na wypadek zaprzestania publikacji wskaźnika SARON.
Innym powodem, dla którego banki przedkładają do podpisania aneksy, może być próba wykorzystania sytuacji do przemycenia postanowień niekorzystnych dla kredytobiorcy lub potwierdzenia, że umowa jest uznawana przez niego za ważną.
Czy podpisywać aneks?
Prawnicy rekomendują zachowanie daleko posuniętej ostrożności jeżeli chodzi o podpisywanie aneksów. W związku z tym, że są to dokumenty cechujące się niską przejrzystością i skomplikowanym językiem, kredytobiorca może nie przewidzieć skutków ich podpisania. Sytuację ze wskaźnikami LIBOR/SARON banki mogą próbować wykorzystać we własnym interesie. Dlatego lepiej wstrzymać się z podpisaniem aneksu i skonsultować jego treść z prawnikiem.
Z drugiej strony, Frankowicze nie muszą się mocno obawiać negatywnych skutków podpisania aneksu dla stwierdzenia nieważności umowy. Na temat „naprawiania” umów frankowych w drodze aneksu wypowiadał się wielokrotnie TSUE oraz Sąd Najwyższy. Dla oceny abuzywności postanowień umownych nie mają znaczenia późniejsze aneksy, bo umowa jest badana przez sąd na dzień jej zawarcia. Ponadto o uzdrowieniu umowy można mówić tylko w przypadku, gdy aneks jest zawierany konkretnie w tym celu, a konsument podjął decyzję o jego podpisaniu w sposób wolny i świadomy, a także został poinformowany przez bank o niedozwolonym charakterze postanowień oraz możliwości ich zakwestionowania w sądzie.
Podsumowując należy stwierdzić, że w ocenie prawników lepiej wstrzymać się z podpisywaniem aneksu w sprawie SARON-u, tym bardziej że KNF w większości przypadków przewiduje automatyczną zmianę wskaźnika nie wymagającą aneksowania umowy. Jeżeli bank zdoła przemycić w aneksie niekorzystne oświadczenie, a nieświadomy kredytobiorca je zatwierdzi, może sobie utrudnić możliwość późniejszego dochodzenia w sądzie praw z tytułu nieuczciwej umowy frankowej.
Dodaj Opinie