kredyty w złotówkach

Zmiana WIBOR na WIRON w 2023 roku problem dla kredytobiorców, przedsiębiorców i firm

Od 2025 roku z rynku ma zniknąć całkowicie wskaźnik WIBOR, który zostanie zastąpiony indeksem WIRON. Reforma wskaźników referencyjnych jest głównie efektem licznych kontrowersji dotyczących sposobu wyliczania wysokości WIBOR-u, co w ostatnim okresie przełożyło się na olbrzymie wzrosty rat kredytów złotowych z oprocentowaniem zmiennym. W związku z tym, że wskaźnik WIBOR jest postrzegany jako mało obiektywny i oderwany od realiów rynkowych (bazuje na deklaracjach największych banków, a nie na rzeczywistych transakcjach), powołana została Narodowa Grupa Robocza ds. reformy wskaźników referencyjnych, która opracowała Mapę Drogową stopniowego zastępowania indeksów WIBOR i WIBID wskaźnikiem WIRON. Zmiany mają wejść w życie na podstawie rozporządzenia ministra finansów. Eksperci przewidują, że reforma będzie dużym wyzwaniem dla instytucji finansowych i wywoła sporo zamieszania. Niewykluczone także są spory sądowe, co dotyczy zwłaszcza posiadaczy obligacji korporacyjnych.

  • Banki czeka poważne wyzwanie związane z dostosowaniem systemów informatycznych, dokumentacji oraz procedur do zamiany wskaźników referencyjnych.
  • W 2025 roku z rynku ma zniknąć całkowicie wskaźnik referencyjny WIBOR, który ma zastosowanie do szeregu instrumentów finansowych, w tym kredytów konsumpcyjnych (zwłaszcza hipotecznych), obligacji korporacyjnych, instrumentów pochodnych oraz funduszy inwestycyjnych.
  • WIBOR zostanie zastąpiony WIRON-em, ale nie zawsze zamiana nastąpi automatycznie. Dodatkowych działań wymagać będzie część umów kredytowych, do których banki będą musiały przygotować aneksy.
  • Prawnicy zalecają ostrożność w stosunku do przedkładanych przez banki aneksów. Osoby noszące się z zamiarem zakwestionowania w sądzie umowy kredytowej z oprocentowaniem na bazie WIBOR-u powinny skonsultować aneks z prawnikiem lub nie podpisywać go.
  • Zastąpienie wskaźnika WIBOR nowym indeksem WIRON będzie niekorzystne dla niektórych posiadaczy obligacji korporacyjnych. Nie można wykluczyć kwestionowania tej zmiany w sądach.

WIBOR zastąpi WIRON. Jaka jest różnica pomiędzy indeksami?

Mapa Drogowa opracowana przez Narodową Grupę Roboczą zakłada, że od 2025 roku wskaźnik WIBOR przestanie być opracowywany i publikowany, a zastąpi go WIRON.

Reforma wskaźników ma być korzystna dla posiadaczy kredytów konsumpcyjnych, w tym dla około 2 mln osób posiadających hipoteki złotowe z oprocentowaniem zmiennym.

Stanowiący podstawę oprocentowania tych kredytów WIBOR teoretycznie ma odzwierciedlać koszt pieniądza na rynku międzybankowym. Problem w tym, że od pewnego czasu WIBOR jest wskaźnikiem fikcyjnym, bo banki nie pożyczają sobie pieniądza na dłuższe okresy. Podstawą do ustalania wysokości indeksu są tylko deklaracje banków, a nie rzeczywiste transakcje.

Wysokość wskaźników WIBOR zależy w dużym stopniu od poziomu stóp NBP, a te systematycznie rosną od października 2021 roku z kilkumiesięczną przerwą w ostatnim okresie. Banki podające deklaracje na potrzeby wyliczania wysokości WIBOR-u uwzględniają z wyprzedzeniem oczekiwania rynku co do poziomu stóp.

W efekcie, indeksy WIBOR 3M i WIBOR 6M rosną szybciej niż stopy procentowe banku centralnego. Odbija się to na wysokości rat kredytów złotowych, które w porównaniu do okresu sprzed cyklu podwyżek stóp procentowych urosły dwukrotnie.

W odróżnieniu od WIBOR-u, nowa stawka WIRON będzie bazowała na rzeczywistych transakcjach depozytowych jednodniowych (overnight) zawieranych przez banki z instytucjami finansowymi i dużymi przedsiębiorstwami.

Dla posiadaczy kredytów zmiana będzie korzystna w sytuacji, kiedy stopy procentowe rosną, gdyż wskaźnik WIRON uwzględnia dane historyczne („patrzy wstecz”).

Wiele wskazuje jednak na to, że stopy procentowe w Polsce mogą zacząć spadać już w drugiej połowie 2023 roku. Natomiast w przypadku kredytów z oprocentowaniem na bazie nowego wskaźnika WIRON efekt obniżki będzie odczuwalny z opóźnieniem, co z kolei będzie działało na niekorzyść kredytobiorców.

Duży problem dla banków, innych instytucji finansowych oraz przedsiębiorstw

Instytucje finansowe mają czas do końca 2024 roku aby dostosować systemy informatyczne, dokumentacje i strategie zarządzania ryzykiem do zamiany wskaźników referencyjnych. Niewątpliwie jest to krótki okres na przeprowadzenie tak kompleksowych zmian i duże wyzwanie dla banków.

Podstawą do zastąpienia wskaźników w przypadku części instrumentów finansowych (głównie kredytów konsumenckich i hipotecznych) jest unijne rozporządzenie BMR. Nie obejmuje ono jednak wszystkich instrumentów bazujących na WIBOR-ze, gdyż wskaźnik ten odnosi się także do papierów dłużnych (w tym obligacji korporacyjnych), instrumentów pochodnych oraz funduszy inwestycyjnych.

Ogólnie szacuje się, że reforma wskaźników będzie dotyczyła kredytów hipotecznych o wartości 500 mld zł, kredytów korporacyjnych o wartości 200 mld zł oraz instrumentów pochodnych wartych 2 bln zł.

Według polskich przepisów, zamiana wskaźnika WIBOR na WIRON ma nastąpić na mocy rozporządzenia ministra finansów, które powinno zostać wydane pod koniec 2023 roku na podstawie art. 85 ustawy z 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom.

To ta sama ustawa, która wprowadziła w życie wakacje kredytowe dla posiadaczy hipotek złotowych. W rozporządzeniu ma zostać wskazany zamiennik wskaźnika referencyjnego, korekta spreadu oraz data rozpoczęcia stosowania zamiennika.

Zamiana WIBOR-u na WIRON nie będzie automatyczna. Możliwe kwestionowanie zmian w sądach przez posiadaczy obligacji korporacyjnych

Wbrew  optymistycznym założeniom resortu finansów, że zamiana wskaźników nastąpi automatycznie, prawnicy przewidują duże zamieszanie, bo rozporządzenie MF nie może dotyczyć wszystkich instrumentów finansowych opartych o WIBOR. Chodzi głównie o obligacje korporacyjne, gdzie konieczna będzie ręczna ingerencja w dokumenty i w warunki emisji.

Problem wydaje się mniejszy w przypadku obligacji Skarbu Państwa. Ostatnie obligacje 3-letnie bazujące na WIBOR-ze wyemitowane zostały w maju 2022 roku, więc prawdopodobnie zostaną wykupione do momentu kiedy wejdzie w życie WIRON. Resort argumentuje, że sprawę powinny załatwić porządkujące listy emisyjne dostosowujące instrumenty do nowych wskaźników.

Jednak niekoniecznie przedsiębiorcy i posiadacze obligacji niepublicznych przystaną bez sprzeciwu na zamianę wskaźników. Niektóre obligacje korporacyjne z terminem wykupu w 2026 roku są oparte o WIBOR 6M, który kształtuje się obecnie na poziomie o około 1 procent wyższym niż WIRON 6M.

O ile jest to korzystne dla posiadaczy kredytów, to zamiana wskaźników będzie działała na niekorzyść obligatariuszy. Zdaniem prawników, fakt że unijne rozporządzenie BMR nie obejmuje wszystkich instrumentów, w których wskaźnik WIBOR ma zostać zastąpiony WIRON-em, stwarza pole do kwestionowania tej zmiany w sądach. 

W jaki sposób nastąpi zamiana wskaźników w umowach kredytowych?

Przykład umów frankowych, w których zastąpiono wskaźnik LIBOR indeksem SARON pokazuje, że konsument ma w tej kwestii niewiele do powiedzenia. Od 1 stycznia 2022 roku na mocy rozporządzenia Komisji Europejskiej wskaźnik referencyjny LIBOR CHF w umowach frankowych został automatycznie zastąpiony stopą SARON.

Dodatkowo KNF wypowiedziała się, że wprowadzenie do umów kredytowych SARON-u nie wymaga aneksowania. Kredytobiorcy otrzymali nowe harmonogramy spłat uwzględniające zamienny wskaźnik i musieli się zgodzić na dalsze wykonywanie umowy z oprocentowaniem na bazie SARON-u pod rygorem wypowiedzenia przez bank umowy oraz pozwania kredytobiorcy do sądu o zapłatę zaległych rat.

Prawnicy uważają, że nie we wszystkich umowach kredytowych nastąpi automatyczna zamiana wskaźnika WIBOR na WIRON. Nowy wskaźnik WIRON będzie miał zastosowanie tylko do umów kredytowych bez klauzuli awaryjnej lub zawierających klauzule, które nie przewidują trwałego zastąpienia WIBOR-u innym wskaźnikiem.

Przepisy rozporządzenia BMR wymagają, aby w każdym indywidualnym przypadku dokonać oceny stanu faktycznego (np. analizy treści umowy), co sugeruje wprowadzenie zmian w drodze aneksów. Tutaj jednak zalecana jest kredytobiorcom daleko posunięta ostrożność.

Dla osób rozważających zakwestionowanie w sądzie umowy opartej na WIBOR-ze lepszym wyjściem jest niepodpisywanie aneksu (nie ma takiego obowiązku). Brak w umowie prawidłowo skonstruowanej klauzuli awaryjnej oznacza, że w razie nie zawarcia aneksu wprowadzającego nowy wskaźnik, z umowy eliminowany jest zmienny komponent oprocentowania i pozostaje sama marża.

Click to rate this post!
[Total: 2 Average: 4.5]