Frankowicze będą zadowoleni! Kluczowe osiągnięcia pełnomocniczki MS dr Anety Wiewiórowskiej-Domagalskiej

Minęło już ponad pół roku, od kiedy minister sprawiedliwości Adam Bodnar mianował swojego pełnomocnika do spraw ochrony praw konsumenta. Stanowisko to objęła dr Aneta Wiewiórowska-Domagalska, która w pierwszej kolejności postawiła sobie bardzo ambitny cel rozwiązania trwającego od lat problemu frankowego, mającego wpływ zarówno na sytuację konsumentów, banków, jak i… wydziałów cywilnych, zakorkowanych 190 tysiącami postępowań o kredyty w walucie obcej. Jakie są największe sukcesy dr Wiewiórowskiej-Domagalskiej z okresu pierwszych 6 miesięcy piastowania urzędu? Jakie plany ma pełnomocniczka ministra na najbliższe miesiące? Prezentujemy nasze podsumowanie jej dotychczasowych osiągnięć i wskazujemy, które decyzje mogą w przyszłości okazać się przełomowe.

• Dr Aneta Wiewiórowska-Domagalska została mianowana pełnomocniczką ministra sprawiedliwości ds. ochrony praw konsumenta w I połowie stycznia br. i od samego początku dała się poznać jako osoba niebojąca się ciężkiej pracy

• Priorytetem dr Wiewiórowskiej-Domagalskiej jest niesienie pomocy frankowiczom, a także poprawa „mocy przerobowych” w wydziałach cywilnych krajowych sądów. Pełnomocniczka ministra ma na tym polu pierwsze sukcesy

• Plan, który Ministerstwo Sprawiedliwości opracowało dla frankowiczów, jest wieloetapowy i mocno skoncentrowany na dobrowolnych ugodach. Wyraźnie widać, że dr Wiewiórowskiej-Domagalskiej zależy na pozostawieniu frankowiczom wyboru co do preferowanego sposobu rozwiązania sporu z bankiem

• Nasza dotychczasowa ocena pracy pełnomocniczki ministra jest pozytywna – w dalszej części tekstu wymieniamy dotychczasowe najlepsze, naszym zdaniem, decyzje i wyjaśniamy, jak mogą się one przysłużyć frankowiczom.

Konsumenci doczekali się w resorcie sprawiedliwości ekspertki ds. kredytów frankowych

Nie da się ukryć, że frankowicze przez wiele lat byli pozostawieni niejako sami sobie, gdy chodziło o rozwiązanie ich sporu z bankami. Oczywiście, mieli do dyspozycji swoich pełnomocników prawnych, jednak brakowało wyraźnej rządowej inicjatywy, która dawałaby nadzieję na to, że masowe spory na tle abuzywnych kredytów w końcu doczekają się profesjonalnego moderatora.

Sytuacja zmieniła się dopiero po wyborach parlamentarnych i wymianie rządu. Gdy resort sprawiedliwości został objęty przez dr Adama Bodnara, ten bardzo szybko powołał swoją pełnomocniczkę do sprawy ochrony praw konsumentów. Na to stanowisko wybrana została dr Aneta Wiewiórowska-Domagalska.

Wybór zdecydowanie nie jest przypadkowy – dr Wiewiórowska-Domagalska jest bowiem cenioną specjalistką z dziedziny prawa konsumenckiego, która na przestrzeni lat wielokrotnie wypowiadała się w mediach w temacie kredytów we franku szwajcarskim i dała się poznać jako osoba rozumiejąca doskonale sytuację kredytobiorców „ożenionych” z abuzywnymi hipotekami.

Po ponad sześciu miesiącach pracy pełnomocniczki (dr Wiewiórowska-Domagalska piastuje swoje stanowisko od stycznia br.) jesteśmy pełni uznania dla jej kompetencji, interesujących pomysłów i przede wszystkim ogromnego zaangażowania w sprawy konsumentów. Postanowiliśmy zebrać najważniejsze dotychczasowe dokonania dr Wiewiórowskiej-Domagalskiej w roli pełnomocniczki ministra sprawiedliwości oraz krótko omówić ich wpływ na sytuację frankowiczów.

Prezentujemy najważniejsze dotychczasowe decyzje pełnomocniczki ds. ochrony praw konsumentów

Gdy dr Wiewiórowska-Domagalska objęła stanowisko pełnomocniczki ds. ochrony praw konsumentów, bardzo szybko zaprezentowała mediom plan resortu na przyśpieszenie postępowań frankowych. Ów plan jest wieloetapowy i zawiera w sobie działania, które można zrealizować w bliższej, jak i w dalszej perspektywie. Niewielka, ale bardzo istotna część planu została już wdrożona. Oto nasze subiektywne zestawienie dotychczasowych największych sukcesów pełnomocniczki ministra:

• zwiększenie obsady asystenckiej w wydziałach cywilnych – dr Wiewiórowska-Domagalska ściśle współpracuje z wydziałami cywilnymi krajowych sądów, w tym z XXVIII Wydziałem Cywilnym Sądu Okręgowego w Warszawie, czyli jedynym, który jest ściśle wyspecjalizowany w kredytach frankowych. Zasługą pełnomocniczki ministra jest zwiększenie obsady asystenckiej w tym wydziale o 34 nowe etaty, co spowoduje, że na jednego sędziego będzie przypadać tam dwóch asystentów. Obecnie trwają rekrutacje na wolne stanowiska asystenckie
• wytłumaczenie bankom, że standard wzorca ugody frankowej musi się zmienić – jeszcze niedawno banki były zgodne co do tego, że propozycja szefa KNF z grudnia 2020 roku jest najdalej idącym kompromisem frankowym, na który są gotowe przystać. Pełnomocniczka MS ds. ochrony praw konsumentów wytłumaczyła bankowcom, że tak się nie da i dała jasno do zrozumienia, że potrzebny jest nowy, zaktualizowany wzorzec, który uwzględni stanowisko TSUE. O sile perswazji dr Wiewiórowskiej-Domagalskiej świadczy to, że Związek Banków Polskich i Komisja Nadzoru Finansowego usiadły do wspólnego stołu ze stowarzyszeniem konsumenckim, by porozmawiać o konsensusie. Mowa oczywiście o spotkaniach grupy roboczej, która dyskutuje na temat tego, jak powinien wyglądać nowy wzorzec ugodowy
• zwrócenie uwagi UOKiK na abuzywne praktyki niektórych „kancelarii” frankowych – od dawna informujemy, że na rynku funkcjonują pseudokancelarie umieszczające w umowach z frankowiczami klauzule równie abuzywne jak te stosowane niegdyś przez banki. Chodzi przede wszystkim o zapisy dotyczące wynagrodzenia kancelarii za wygranie sprawy. Od niedawna również o postanowienia odnoszące się do opłaty za podpisanie przez konsumenta ugody z bankiem. Ta ważna kwestia nie umknęła pełnomocniczce ministra, która złożyła już zawiadomienie do UOKiK dotyczące właśnie tych kontrowersyjnych poczynań kancelarii. Wierzymy, że wszczęta procedura zakończy się ukaraniem podmiotów żerujących na niewiedzy i desperacji kredytobiorców.

Jak dotychczasowe decyzje dr Wiewiórowskiej-Domagalskiej mogą pomóc frankowiczom?

Opisane wyżej kroki mogą mieć bardzo pozytywny wpływ na sytuację kredytobiorców w sądach i poza nimi. Przede wszystkim sprawy sądowe w końcu będą mogły przyśpieszyć, co powinno zostać zauważone już wkrótce przez osoby sądzące się w XXVIII Wydziale Cywilnym. Jak informował niedawno przewodniczący tego wydziału, kierowana przez niego jednostka notuje obecnie najlepsze wyniki od początku swojego działania. A przecież rekrutacje na nowe stanowiska asystenckie wciąż trwają – należy się więc spodziewać, że po ich obsadzeniu sytuacja tego wydziału będzie stale zmierzać ku lepszemu.

Zainicjowanie prac nad nowym wzorcem ugodowym to zdecydowanie dobre posunięcie. Cieszymy się, że nad standardem czuwać będzie Ministerstwo Sprawiedliwości (a także resort finansów, zaproszony do udziału w spotkaniach grupy roboczej), a nie tak jak poprzednio Komisja Nadzoru Finansowego, która w naszym przekonaniu dba przede wszystkim o dobro sektora bankowego i w wielu aspektach pomija interesy pozostałych uczestników rynku finansowego.

Tu należy zaznaczyć oczywiście, że przedstawiciele KNF, podobnie jak i przedstawiciele Związku Banków Polskich, również uczestniczą w pracach grupy roboczej. Sama zaś dr Wiewiórowska-Domagalska współpracuje z przewodniczącym Nadzoru i ocenia tę współpracę dobrze, co oczywiście zaniepokoiło część frankowiczów. Czy słusznie? Naszym zdaniem nie ma powodów do paniki. To zupełnie naturalne, że pełnomocniczka ministra stara się o utrzymanie dobrych relacji z urzędem, który wypracował poprzednie założenia frankowych ugód.

Kontakt pomiędzy KNF a resortem sprawiedliwości wcale nie oznacza, że ten drugi za chwilę przejmie retorykę przewodniczącego Nadzoru i zacznie zachęcać frankowiczów do zawierania niekorzystnych dla nich porozumień. Resort jasno dał do zrozumienia, że nie będzie zmuszał frankowiczów do ugód ani odbierał im możliwości pozwania banku. To kredytobiorca będzie decydował, co chce zrobić ze swoją umową – pójść z nią do sądu czy może jednak porozmawiać z bankiem o zawarciu porozumienia.

Co zaplanował resort sprawiedliwości dla frankowiczów na najbliższe miesiące?

Jak już wspomnieliśmy, działania Ministerstwa Sprawiedliwości zmierzające do udrożnienia wydziałów cywilnych i rozwiązania frankowego problemu mają być wieloetapowe. Z informacji, które dr Wiewiórowska-Domagalska ujawniła mediom, wynika, że już wkrótce wdrożone zostaną kolejne usprawnienia:

• digitalizacja akt – chodzi o to, by pisma, które wpływają do sądu, były skanowane, co znacząco ułatwi pracę nad nimi. Do samego tylko XXVIII Wydziału Cywilnego wpływa dziennie nawet 1000 pism – nad taką ilością dokumentów trudno zapanować, jeśli mają, tak jak teraz, formę papierową. Digitalizacja poprawi więc organizację pracy sądów i wpłynie dodatnio na sprawność, z jaką te rozpatrywać będą sprawy frankowe
• digitalny asystent sędziego – sędziowie wydziałów cywilnych mają już wkrótce zyskać dostęp do cyfrowego asystenta, który będzie ułatwiał im wydawanie wyroków w sprawach dotyczących kredytów we franku
• łączenie spraw – resort chce, aby sprawy z powództwa banku i z powództwa kredytobiorcy były łączone w jedną. Sądom ma zostać udostępniony specjalny kalkulator ułatwiający rozliczenie stron. Cel? Zmniejszenie ilości toczących się postępowań i odciążenie wydziałów cywilnych, w których toczy się kilkadziesiąt tysięcy spraw z powództwa banków dotyczących zwrotu kapitału.

W związku z planowanym łączeniem postępowań nie obyło się bez kontrowersji. Niektórzy frankowicze obawiają się, że wynikiem łączenia ich spraw z tymi z powództwa banków będzie zmiana w metodzie rozliczania nieważnych umów. Krótko mówiąc, chodzi o powrót teorii salda w miejsce teorii dwóch kondykcji. Mówiąc szczerze, sami jesteśmy ciekawi, jak rozwiązanie zaproponowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości ma funkcjonować w praktyce. Niewykluczone, że jest to burza w szklance wody, ale tak naprawdę dopiero następne miesiące pokażą, czy obawy kredytobiorców mają jakiekolwiek podstawy.

Dr Wiewiórowska-Domagalska zastąpi dr Bohdana Pretkiela na stanowisku Rzecznika Finansowego?

Co ciekawe, mówi się, że dr Aneta Wiewiórowska-Domagalska już wkrótce może otrzymać nowe stanowisko, z poziomu którego również mogłaby zrobić dla konsumentów wiele dobrego. Chodzi oczywiście o fotel Rzecznika Finansowego, który został zwolniony po nagłym odwołaniu z tej funkcji dr Bohdana Pretkiela.

Odwołanie dr Pretkiela ze stanowiska RF wzbudziło wśród społeczności frankowej sporo niepokoju. Dotychczasowy Rzecznik Finansowy wielokrotnie stawał w obronie frankowiczów i wydał na potrzeby ich sporów z bankami wiele indywidualnych opinii. Od odwołania Rzecznika Finansowego minął ponad miesiąc, a tymczasem nadal nie wiadomo, kto go zastąpi.

Mianowanie na ten urząd dr Wiewiórowskiej-Domagalskiej byłoby dla konsumentów pewną ulgą – świadczyłoby bowiem o tym, że rządzący, usuwając dr Pretkiela ze stanowiska, nie kierowali się chęcią zastąpienia go kimś, kto mocniej sympatyzuje ze środowiskiem bankowym. A takich głosów nie brakuje, zwłaszcza wśród posiadaczy abuzywnych hipotek, którzy czują się oszukani przez banki i bezradni wobec wpływów przedstawicieli sektora, które ci zdają się mieć wszędzie.

My nie tylko mamy nadzieję, ale też wierzymy, że bankowcy nie są w stanie wywrzeć nacisków na rząd w kwestii franków. Dotychczasowe działania obecnego obozu rządzącego w tym obszarze dają tej wierze solidne podstawy.

PODSUMOWANIE:

• Dr Aneta Wiewiórowska-Domagalska w zaledwie kilka miesięcy zrobiła dla frankowiczów wiele dobrego i dała im nadzieję na poprawę sytuacji w wydziałach cywilnych, a także na to, że banki w końcu zaoferują im uczciwe i dostosowane do panującego orzecznictwa ugody
• Pełnomocniczka ministra ds. ochrony praw konsumentów ma opracowany wieloetapowy plan rozwiązania frankowego konfliktu, a przy jego realizacji jest realistką – wie, że na posprzątanie trwającego 10 lat problemu potrzeba nieco czasu
• Niezależnie od tego, czy dr Wiewiórowska-Domagalska pozostanie na stanowisku pełnomocniczki ministra, czy dostanie „awans” na samodzielne stanowisko Rzecznika Finansowego, może bardzo pomóc frankowiczom w możliwie jak najszybszym zakończeniu ich problematycznej relacji z bankiem.