Sprawa o unieważnienie kredytu we frankach jest wieloetapowa. Najczęściej zaczyna się od wniesienia do banku reklamacji, poprzez proces sądowy w I i II instancji, aż do wydania prawomocnego wyroku unieważniającego umowę kredytową, rozliczenia się z bankiem oraz wykreślenia hipoteki. Z naszego artykułu dowiesz się jak od A do Z przebiega sprawa o unieważnienie kredytu we franku i na co musisz się przygotować.
Sprawa o unieważnienie kredytu we frankach od A do Z – kolejne etapy:
- Analiza dokumentacji kredytowej
- Uzyskanie zaświadczenia z banku
- Postępowanie reklamacyjne
- Pozew sądowy
- Zabezpieczenie roszczeń
- Wymiana pism procesowych
- Postępowanie dowodowe
- Rozprawa sądowa – udział kredytobiorców
- Wyrok bez rozprawy
- Ogłoszenie wyroku i ustne motywy rozstrzygnięcia
- Pisemne uzasadnienie wyroku
- Postępowanie w II instancji sądowej (apelacyjne)
- Rozprawa apelacyjna
- Prawomocny wyrok w sprawie frankowej
- Rozliczenie z bankiem po prawomocnym wyroku
- Wykreślenie hipoteki ustanowionej na rzecz banku
1. Analiza dokumentacji kredytowej
Decyzję o pozwaniu banku należy podjąć po przeprowadzeniu analizy dokumentacji kredytowej (umowa kredytowa, aneksy, regulamin) pod kątem jej wadliwości i ustalenia szans procesowych. Zwykle podstawą do zakwestionowania umowy frankowej są zawarte w niej klauzule abuzywne odnoszące się do mechanizmu indeksacji lub denominacji. Większość umów kredytów frankowych zawiera niedozwolone postanowienia, które nie wiążą konsumenta. Wstępną weryfikację dokumentacji pod kątem klauzul abuzywnych można przeprowadzić samodzielnie przy pomocy darmowej aplikacji SKANER CHF lub posiłkując się opracowaniem przygotowanym przez Rzecznika Finansowego pn. „Mapa klauzul niedozwolonych w umowach kredytów „walutowych”.
Jeżeli analiza wykaże, że w umowie lub w innych dokumentach związanych z kredytem figurują klauzule abuzywne, to szanse na unieważnienie umowy są spore. Jednak poza samą obecnością niedozwolonych postanowień, liczą się także okoliczności faktyczne związane z zaciągnięciem kredytu oraz wykorzystaniem zakupionej z tych środków nieruchomości.
Bank może próbować podważyć przysługujący kredytobiorcy status konsumenta np. w sytuacji, jeżeli w zakupionej na kredyt nieruchomości prowadzona była działalność gospodarcza lub była ona wynajmowana. Może to przesądzić o zwycięstwie lub przegranej z bankiem. Dlatego rekomendowane jest skorzystanie z doradztwa prawnika z dobrej kancelarii frankowej, który oceni jakie są szanse na wygranie sprawy. Większość renomowanych kancelarii oferuje bezpłatną analizę dokumentacji kredytowej.
2. Uzyskanie zaświadczenia z banku
Jeżeli prawnik oceni, że istnieją szanse na unieważnienie umowy w sądzie, konieczne jest uzyskanie z banku zaświadczenia, które posłuży jako dowód w sprawie. Kredytobiorca musi udać się do oddziału banku lub za pośrednictwem bankowości internetowej złożyć wniosek o wydanie zaświadczenia dotyczącego historii spłaty kredytu.
W zaświadczeniu powinny znaleźć się następujące dane: kwota kredytu w PLN i CHF, data wypłaty kredytu, kurs CHF w momencie wypłaty, wysokość opłat okołokredytowych (prowizja, opłaty, ubezpieczenia), a także historia spłaty kredytu tj. data pobrania każdej z rat, ich wysokość w CHF lub PLN z rozbiciem na część kapitałową i odsetkową, zastosowany kurs przeliczeniowy. Zwykle banki sporządzają takie zaświadczenia w ciągu 30 dni i są one dodatkowo płatne.
3. Postępowanie reklamacyjne
Nie zawsze prawnicy rekomendują złożenie na etapie przedsądowym reklamacji, gdyż banki na ogół ich nie uwzględniają, a procedury te mogą trwać kilka miesięcy. Jednak reklamacja ma też pewne zalety. Po pierwsze, zawiera wezwanie do zapłaty, a więc przerywa bieg terminu przedawnienia roszczeń, a po drugie – stawia je w stan natychmiastowej wymagalności, dlatego można od tej chwili naliczać bankowi odsetki za opóźnienie.
W treści reklamacji powinno się znaleźć stwierdzenie, że umowa jest nieważna z powodu zawartych w niej klauzul abuzywnych, sprzeczności z prawem bankowym, naruszenia zasad współżycia społecznego itp. Reklamacja powinna zawierać też wezwanie do zapłaty przez bank wszystkich wpłaconych w wykonaniu nieważnej umowy świadczeń (rat oraz opłat związanych z kredytem) oraz termin, w którym bank ma spełnić żądanie. Na ogół jest to 30 dni, ale z uzasadnionych powodów może on być wydłużony o kolejne 30 dni.
4. Pozew sądowy
Pozew przeciwko bankowi składa się do sądu najbliższego ze względu na miejsce zamieszkania powoda lub właściwego ze względu na siedzibę banku (najczęściej jest to sąd w Warszawie). O wyborze sądu powinien zadecydować prawnik, uwzględniając całokształt okoliczności związanych z kredytem.
W treści pozwu – poza danymi identyfikującymi kredytobiorców, bank oraz konkretną umowę kredytową – należy podać argumentację prawną i faktyczną przemawiającą za zasadnością wysuwanych roszczeń. Aktualnie prawnicy formułując roszczenia stosują tzw. kaskadowość. Oznacza to, że głównym roszczeniem pozwu jest unieważnienie umowy w całości, a z ostrożności procesowej wskazywane jest także roszczenie ewentualne na wypadek gdyby sąd nie uznał roszczenia głównego. Roszczeniem ewentualnym jest tzw. odfrankowienie kredytu, czyli pozbawienie umowy wadliwych klauzul przeliczeniowych.
Pozew sądowy powinien także zawierać prawidłowo wyliczoną kwotę roszczeń, jak również zawierać załączniki w postaci umowy kredytowej, aneksów, regulaminu, wyciągów z KW, zaświadczenia z banku o historii spłat kredytu oraz potwierdzenie uiszczenia opłat sądowych (konsumenci wnoszą opłatę w maksymalnej wysokości 1.000 zł).
Warto dodać, że pozew może dotyczyć jednego lub więcej kredytów. Zdarza się, że jedno postępowanie odnosi się do kilku kredytów zaciągniętych przez tych samych kredytobiorców. Można więc za jednym razem unieważnić dwie lub więcej umów. Taka sytuacja miała miejsce w postępowaniu o sygn. akt XXVIII C 4616/21 prowadzonym przez Kancelarię Sosnowski – Adwokaci i Radcowie Prawni. Sprawa toczyła się przed Sądem Okręgowym w Warszawie i dotyczyła dwóch umów kredytowych „mPlan” zawartych przez tych samych kredytobiorców z mBankiem i przeznaczonych kolejno na zakup nieruchomości gruntowej oraz na budowę domu jednorodzinnego. W dniu 4 sierpnia 2022 r. zapadł w tej sprawie wyrok unieważniający naraz dwie umowy kredytowe, a na rzecz kredytobiorców sąd zasądził prawie milion złotych z odsetkami za opóźnienie.
5. Zabezpieczenie roszczeń
Wraz z pozwem można do sądu złożyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczeń poprzez wstrzymanie płatności rat kapitałowo-odsetkowych na cały czas trwania procesu, tj. do momentu wydania prawomocnego wyroku unieważniającego umowę kredytową. Jest to bardzo korzystne dla kredytobiorców, gdyż pozwala im spokojnie czekać na rozstrzygnięcie sądu, nie płacąc wysokich rat. Dodatkowo bank nie może wypowiedzieć umowy, wszczynać wobec kredytobiorców czynności windykacyjnych, ani umieszczać ich danych w rejestrach dłużników.
Sądy coraz częściej akceptują wnioski o udzielenie zabezpieczenia i – co ważne – muszą je rozpatrzyć w pierwszej kolejności, tj. maksymalnie w ciągu kilku tygodni. Zabezpieczenie jest udzielane na mocy postanowienia sądu. Banki czasami składają zażalenia, ale zwykle są one oddalane i w ten sposób kredytobiorcy mogą na podstawie prawomocnego postanowienia legalnie nie płacić rat. Wiele kancelarii frankowych na życzenie klienta w cenie usługi oferuje możliwość złożenia wniosku o zabezpieczenie roszczeń.
6. Wymiana pism procesowych
Po wpłynięciu do sądu pozwu jest on weryfikowany pod względem formalnym. Jeżeli sąd uzna, że pozew zawiera wszystkie niezbędne dane i załączniki oraz nie ma uchybień, sprawie nadawany jest bieg. Kopia pozwu trafia do pozwanego banku, któremu wyznaczany jest termin na przesłanie odpowiedzi na pozew. Zazwyczaj jest to 30 dni, chociaż zdarza się wydłużenie tego terminu nawet do 3 miesięcy.
Po otrzymaniu kopii pozwu, pełnomocnicy banku sporządzają odpowiedź, w treści której ustosunkowują się do wskazanej w piśmie argumentacji przemawiającej za nieważnością umowy. Praktyka pokazuje, że prawnicy banków bazują na wzorach odpowiedzi i przytaczają szereg argumentów nie zawsze adekwatnych do danej sprawy, dlatego odpowiedzi te są nierzadko kilkusetstronicowe. Dodatkowo załączają do pism liczne załączniki, w tym informacje na temat procedur obowiązujących w banku. Utrudnia to pracę zarówno pełnomocnikom Frankowiczów, jak i sędziom.
Ze względu na dużą objętość odpowiedzi przygotowywanych przez prawników banków, pełnomocnicy kredytobiorców muszą mieć przynajmniej kilka lub kilkanaście dni na ustosunkowanie się do nich i przygotowanie repliki, w której powinna się znaleźć polemika z argumentacją banku. Przede wszystkim należy wykazać dlaczego argumenty banku są nietrafne i na dowód przedstawić aktualną linię orzeczniczą, która jest mocno ugruntowana i zdecydowanie prokonsumencka.
7. Postępowanie dowodowe w sprawie frankowej
Sędzia, któremu przydzielona zostanie sprawa frankowa, w pierwszej kolejności musi zapoznać się ze stanowiskami obu stron sporu, w tym z pismami procesowymi i dołączonymi do nich załącznikami. Następnie wszczyna postępowanie dowodowe, które – poza materiałem w postaci dokumentów i pism procesowych – obejmuje także przesłuchanie świadków zawnioskowanych przez strony. Na ogół dotyczy to świadków powoływanych przez bank tj. najczęściej pracowników, którzy nie brali bezpośrednio udziału w podpisywaniu umowy, tzw. etatowych świadków i ekspertów bankowych, dlatego walor ich zeznań jest niewielki. Czasami zdarza się, że świadkiem jest pracownik, który co prawda uczestniczył w procesie zawierania umowy, ale po kilkunastu latach niewiele pamięta. W celu skrócenia czasu trwania postępowania, sędziowie nierzadko decydują się na odebranie od świadków zeznań na piśmie.
Postępowanie dowodowe może obejmować także przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny rachunkowości i bankowości. Zazwyczaj wnioskują o to banki w celu wydłużenia procesu. Doświadczeni sędziowie rezygnują zazwyczaj z opinii biegłego, co skraca czas trwania sprawy o około pół roku.
8. Rozprawa sądowa – udział kredytobiorców w sprawie frankowej
Zwykle sądy decydują się na przesłuchanie kredytobiorcy na okoliczność zaciągnięcia kredytu. Wówczas kredytobiorca musi się stawić osobiście w budynku sądu w wyznaczonym terminie. Wymagany jest dowód osobisty oraz odpowiedni do okoliczności ubiór.
W związku z pandemią COVID-19 wprowadzona została możliwość przeprowadzania rozpraw zdalnych (tzw. e-rozprawy), w których kredytobiorca łączy się z sądem za pomocą internetu i zeznaje bez konieczności dojazdu do sądu.
W toku rozprawy pytania zadają kolejno – sędzia, pełnomocnik strony powodowej, a na końcu pełnomocnik banku. Pytania dotyczą m.in. okoliczności związanych z zaciągnięciem kredytu, miejsca zatrudnienia kredytobiorcy, sposobu wykorzystywania nieruchomości (czy była w niej prowadzona działalność gospodarcza lub najem), przekazanych przez pracowników informacji na temat ryzyka walutowego.
Zgodnie z orzecznictwem TSUE, sędziowie są zobligowani odebrać od kredytobiorcy oświadczenie o woli unieważnienia umowy oraz pouczyć go o skutkach nieważności umowy.
Na koniec rozprawy pełnomocnicy stron wygłaszają mowy końcowe, jeszcze raz przekazując sądowi swoje stanowiska i ustosunkowując się do ewentualnych zarzutów zgłoszonych przez stronę przeciwną.
Jeżeli jest konieczność przeprowadzenia dodatkowych dowodów, na przykład w postaci zeznań kolejnych świadków, po zamknięciu rozprawy może być wyznaczony termin następnej rozprawy – zwykle odbywa się ona w odstępie kilku miesięcy.
9. Wyrok unieważnienie kredytu we frankach bez rozprawy
Nie zawsze sądy uznają za konieczne przesłuchiwanie kredytobiorców. W sytuacji jeśli zgromadzony w sprawie materiał w postaci dokumentów i pism procesowych nie budzi wątpliwości sądu i jest wystarczający do wydania rozstrzygnięcia, sędzia może zrezygnować z przesłuchiwania powodów, świadków oraz przeprowadzania innych dowodów oraz wydać wyrok nawet bez przeprowadzania rozprawy.
Taka sytuacja miała miejsce w postępowaniu o sygn. akt I C 63/21, które toczyło się przed Sądem Okręgowym w Elblągu i dotyczyło umowy kredytu denominowanego kursem CHF banku PKO BP pn. MIX. Wyrok w tej sprawie zapadł po upływie 1,5 roku od wniesienia pozwu, a całość postępowania przebiegła zdalnie. Kredytobiorcy nie musieli stawiać się na rozprawę do sądu, gdyż sędzia zdecydował aby odebrać zeznania od kredytobiorców i świadków powołanych przez bank na piśmie.
Sąd wyznaczył krótkie terminy na udzielenie odpowiedzi na pytania pełnomocników stron, dlatego sprawa przebiegła bardzo sprawnie i co najważniejsze – zakończyła się korzystnie dla kredytobiorców.
Zakwestionowana przez nich umowa została uznana za nieważną, a na rzecz kredytobiorców zasądzona została nadwyżka nad udostępnionym kapitałem kredytu wraz z odsetkami za opóźnienie. Wcześniej kredytobiorcy uzyskali prawomocne zabezpieczenie roszczeń poprzez wstrzymanie obowiązku spłaty rat aż do momentu wydania prawomocnego wyroku unieważniającego umowę kredytową.
10. Ogłoszenie wyroku i ustne motywy rozstrzygnięcia
Wyrok może zostać ogłoszony po zamknięciu rozprawy w tym samym dniu lub jest on odroczony na okres nie dłuższy niż dwa tygodnie. Stawiennictwo kredytobiorcy na ogłoszeniu wyroku nie jest obowiązkowe. Zwykle uczestniczą w nim pełnomocnicy stron, którzy później przekazują swoim klientom szczegóły rozstrzygnięcia. Poza sposobem rozstrzygnięcia sporu, tj. na ogół stwierdzeniem nieważności umowy, sąd przekazuje także ustne motywy rozstrzygnięcia, czyli uzasadnia dlaczego taki, a nie inny wyrok został wydany w danej sprawie.
11. Pisemne uzasadnienie wyroku
Strony mają 7 dni od momentu ogłoszenia wyroku na złożenie w sądzie wniosku o wydanie wyroku wraz z pisemnym uzasadnieniem. Zwykle występuje o to strona, która przegrała proces w I instancji i zamierza złożyć apelację od wyroku. W przypadku gros spraw jest to bank, gdyż aktualnie około 97 proc. postępowań w I instancji kończy się wygraną kredytobiorców.
W uzasadnieniu sędzia motywuje wydane przez siebie rozstrzygnięcie, wskazuje wzięte pod uwagę argumenty oraz przeprowadzone dowody. W przypadku wyroków unieważniających umowy kredytowe sędziowie najczęściej powołują się na zamieszczone w umowie klauzule abuzywne, sprzeczność umowy z ustawą Prawo bankowe oraz z naturą stosunku zobowiązaniowego, naruszenie przez bank dobrych obyczajów oraz niedopełnienie ciążących na nim obowiązków informacyjnych wobec klientów.
Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, uzasadnienie wyroku sporządza się w terminie dwóch tygodni od doręczenia wniosku o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem. W praktyce przeciąga się to nawet do kilku miesięcy, bo sędziowie są mocno obłożeni sprawami frankowymi.
12. Postępowanie w II instancji sądowej (apelacyjne)
Postępowania w sprawach o unieważnienie kredytów frankowych są na ogół dwuinstancyjne, gdyż banki nie godzą się z niekorzystnymi dla nich wyrokami i wnoszą apelacje do sądów II instancji. Na wniesienie apelacji mają 14 dni od dnia doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem. Bardzo rzadko, ale zdarza się, że pełnomocnicy banków nie dochowują terminu na wniesienie apelacji i wówczas wyrok sądu pierwszej instancji uprawomocnia się.
W apelacji bank musi wskazać konkretne zarzuty, jakich miał dopuścić się sąd I instancji. Dotyczyć to może naruszenia przepisów prawa materialnego, błędnych ustaleń faktycznych lub wadliwej oceny postępowania dowodowego. Apelacja jest wnoszona do sądu II instancji za pośrednictwem sądu, który wydał wyrok. Oba sądy sprawdzają najpierw czy apelacja nie jest dotknięta błędami formalnymi, dlatego kredytobiorca zwykle dowiaduje się o wniesieniu przez bank apelacji po kilku miesiącach.
Po doręczeniu apelacji banku przez sąd II instancji, kredytobiorcy i ich pełnomocnicy mają 14 dni na przygotowanie odpowiedzi. W jej treści podnoszone są argumenty przemawiające za słusznością wydanego przez sąd wyroku unieważniającego umowę kredytową oraz za jego zgodnością z prawem.
13. Rozprawa apelacyjna
W postępowaniu apelacyjnym zazwyczaj przeprowadzana jest jedna rozprawa, w której nie muszą brać udziału kredytobiorcy, gdyż reprezentuje ich pełnomocnik. Pełnomocnicy stron ponownie prezentują swoje stanowiska w sprawie i próbują do nich przekonać sędziów. Po wysłuchaniu stanowisk stron na ogół ogłaszany jest wyrok, którego publikacja – podobnie jak w postępowaniu w I instancji – może zostać odroczona na inny termin. Wyrok sądu II instancji z chwilą jego ogłoszenia staje się prawomocny, gdyż nie przysługują od niego środki odwoławcze.
14. Prawomocny wyrok w sprawie frankowej
Prawomocny wyrok unieważniający umowę stanowi podstawę do rozliczenia się z bankiem i wykreślenia hipoteki banku. Taki wyrok definitywnie kończy spór, a umowa kredytowa jest wycofywana z obiegu prawnego. Oznacza on dla kredytobiorcy uwolnienie się od toksycznego zadłużenia we franku szwajcarskim.
Niejednokrotnie prawomocne wyroki w postępowaniach dwuinstancyjnych zapadają w tempie ekspresowym, tj. w kilkanaście miesięcy od zainicjowania procesu. Dzieje się tak tylko w postępowaniach prowadzonych przez doświadczone kancelarie frankowe, które posiadają dopracowaną do perfekcji argumentację oraz know-how jak przeciwdziałać taktyce banków wymierzonej w wydłużanie postępowań. Przykładem jest sprawa prowadzona przez Kancelarię Sosnowski – Adwokaci i Radcowie Prawni dotycząca umowy kredytowej banku Raiffeisen, która najpierw toczyła się przed Sądem Okręgowym w Warszawie (sygn. akt XXVIII C 1685/21), a następnie przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie (sygn. akt I ACa 12/22). Dwuinstancyjne postępowanie, zakończone prawomocnym wyrokiem unieważniającym umowę wydanym w dniu 28 lipca 2022 r. na rozprawie niejawnej, trwało łącznie tylko 17 miesięcy.
15. Rozliczenie z bankiem po prawomocnym wyroku
Prawomocny wyrok unieważniający umowę kredytową jest podstawą do rozliczenia stron. Zgodnie z ogólną procedurą, po unieważnieniu umowy strony powinny zwrócić sobie wzajemne świadczenia. Bank musi oddać kredytobiorcy wszystkie wpłacone przez niego raty kapitałowo-odsetkowe oraz opłaty, prowizje i ubezpieczenia związane z kredytem, a kredytobiorca ma do oddania tylko nominalną kwotę kredytu, bez odsetek.
Jeżeli wyrok nie został wydany w oparciu o teorię dwóch kondykcji, a było to jedynie ustalenie nieważności umowy, kredytobiorca musi skierować do banku wezwanie o zapłatę nienależnie pobranych przez bank kwot wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie. Rozliczenie z bankiem jest wówczas możliwe na dwa sposoby.
Jeżeli bank dobrowolnie ustosunkuje się do skierowanego wezwania do zapłaty i przeleje na konto kredytobiorcy żądaną kwotę, kredytobiorca musi następnie przelać bankowi kwotę pożyczonego kapitału. W praktyce banki nie chcą realizować wyroków w ten sposób, podnosząc argumenty o należnym im zwrocie kapitału kredytu i braku gwarancji czy kredytobiorca go zwróci. Jeżeli bank nie chce dobrowolnie wypłacić środków wynikających z wyroku, wówczas kredytobiorca musi złożyć oświadczenie o potrąceniu własnych wierzytelności z wierzytelnościami banku, a następnie skierować wezwanie do zapłaty nadwyżki wpłaconej do banku ponad sumę kapitału. Wierzytelności ulegają wówczas potrąceniu, tj. bank musi przelać różnicę stanowiącą nadpłatę. W sytuacji, gdyby bank odmówił zapłaty należy sprawę skierować do komornika, który wyegzekwuje wyrok.
Trzeba jednak nadmienić, że od lutego ubiegłego roku sądy najczęściej wydają wyroki unieważniające umowy kredytowe w oparciu o teorię dwóch kondykcji, którą zarekomendował w uchwale Sąd Najwyższy. Zgodnie z tą teorią, taki wyrok obliguje tylko jedną stronę tj. bank do zwrotu nieprawnie pobranych i zasądzonych kwot. Bank musi je przelać na konto kredytobiorcy niezależnie od tego czy spłacony został już cały kapitał kredytu. Na przykładzie wielu spraw można stwierdzić, że banki respektują te wyroki i na konto kredytobiorców przelewane są ogromne sumy, czasami także we franku szwajcarskim, jeżeli raty były spłacane tylko w walucie.
16. Wykreślenie hipoteki ustanowionej na rzecz banku
Ostatnim etapem sprawy o unieważnienie kredytu frankowego jest wykreślenie hipoteki ustanowionej na rzecz banku jako zabezpieczenie kredytu. Wniosek o wykreślenie hipoteki należy złożyć do wydziału wieczystoksięgowego sądu, w którym prowadzona jest księga wieczysta nieruchomości zakupionej z kredytu. Podstawą takiego wniosku jest tzw. list mazalny, stanowiący zgodę banku na wykreślenie hipoteki. Większość banków obecnie respektuje wyroki sądów i na wniosek kredytobiorców wydaje kwity mazalne. W sytuacji, gdyby jednak bank odmówił wydania tego dokumentu, wystarczającą podstawą do złożenia wniosku o wykreślenie hipoteki jest prawomocny wyrok unieważniający umowę kredytową.
Dodaj Opinie