Od nietykalności do odpowiedzialności: Jak Kancelarie Frankowe przywracają równowagę na rynku bankowym

W trakcie XIV edycji Europejskiego Kongresu Finansowego, który odbył się w Sopocie w dniach 10-12 czerwca br., miała miejsce debata z udziałem prezesów największych banków działających w Polsce poświęcona mapie wyzwań stojących przed sektorem bankowym. Nikogo chyba nie zdziwi fakt, że jednym z największych wyzwań dla banków jest wciąż ryzyko prawne związane z kredytami frankowymi. Pojawił się jednak nowy wątek – banki boją się, że ryzyko związane z kwestionowaniem umów rozłoży się na inne produkty bankowe, a za swojego głównego przeciwnika uważają kancelarie prawne, które chronią konsumentów przed nieuczciwymi umowami. Przemysław Gdański, prezes BNP Paribas nazwał kancelarie prawne pogardliwym określeniem „nowy przemysł” i oskarżył je o szukanie sposobów na zarabianie pieniędzy. Banki najwyraźniej nie mogą pogodzić się z tym, że etap nietykalności jest już za nimi, a teraz zaczyna się etap odpowiedzialności za bezprawne działania.

• Wśród aktualnych wyzwań stojących przed sektorem bankowym znalazła się ochrona konsumentów. Banki obawiają się powtórki historii z kredytami frankowymi, ale w większej skali.
• Prezes ZBP wyjawił, że wyzwaniem stojącym przed bankami jest masowe podważanie umów kredytów konsumenckich uprawniających do Sankcji Kredytu Darmowego.
• Umów podlegających regulacjom ustawy o kredycie konsumenckim z 2011 roku może być w Polsce nawet kilkanaście milionów, a przeprowadzone analizy wielu wzorców umownych ujawniły fakt zamieszczania w nich przez banki nieuczciwych postanowień.
• Banki najwyraźniej mają coś na sumieniu, skoro tak boją się konsekwencji. Nie mogą wziąć na celownik ogółu konsumentów, więc znalazły sobie nowego wroga w postaci kancelarii prawnych walczących od lat o respektowanie w Polsce praw konsumentów i przywrócenie równowagi na rynku finansowym.

Wyzwania stojące przed sektorem bankowym i nowy wróg banków

W debacie poświęconej mapie wyzwań stojących przed polską bankowością wzięli udział prezesi czołowych banków frankowych oraz Szef KNF Jacek Jastrzębski. Wśród najważniejszych wyzwań znalazły się m.in. nadpłynność sektora, słaby popyt na kredyty (zwłaszcza inwestycyjne), nadmierny interwencjonizm państwa, obciążenia fiskalno-regulacyjne, ryzyko prawne oraz … ochrona konsumentów.

Co interesujące, Szef KNF – wspierający do tej pory banki w kwestii kredytów frankowych – tym razem podkreślił, że banki powinny brać pod uwagę ochronę praw konsumentów (taki jest ogólnoświatowy trend), a nie traktować jej jako główny element na mapie wyzwań. Zwrócił uwagę, że klienci nie powinni być największym problemem dla banków. Trudno nie zgodzić się z tą opinią, bo przecież banki istnieją dzięki klientom, którzy powierzają im swoje pieniądze oraz korzystają z oferty kredytowej i z innych usług bankowych.

Niespodziewanie najbardziej radykalne stanowisko w temacie ochrony praw konsumentów zajął tym razem nie prezes mBanku Cezary Stypułkowski, ale prezes banku BNP Paribas Przemysław Gdański. W swojej wypowiedzi wskazał nowego wroga banków, którymi stały się teraz kancelarie prawne walczące o prawa konsumentów. Nazwał je pejoratywnym określeniem „nowego przemysłu” szukającego sposobów na zarobienie pieniędzy (kosztem branży bankowej lub państwa) po zakończeniu sporów dotyczących kredytów frankowych.

Szef ZBP – nowe wyzwanie dla banków Sankcja Kredytu Darmowego

Interesującego wywiadu dotyczącego nowych wyzwań stojących przed bankami udzielił też Prezes ZBP Tadeusz Białek, który uszczegółowił o jakie wyzwania chodzi i czego najbardziej boją się teraz banki. Sektor bankowy obawia się masowego podważania kredytów konsumenckich uprawniających do Sankcji Kredytu Darmowego, czyli do spłaty zobowiązania bez odsetek oraz bez kosztów pozaodsetkowych.

SKD dotyczy kredytów i pożyczek o wartości do 255.550 zł zaciągniętych przez konsumentów po wejściu w życie w 2011 roku ustawy o kredycie konsumenckim. Banki nie bez powodu obawiają się, że klienci zaczną wygrywać z nimi sprawy dotyczące kredytów konsumenckich. W obiegu prawnym może być nawet kilkanaście milionów umów podlegających regulacjom wspomnianej ustawy. Są to przede wszystkim kredyty i pożyczki gotówkowe, kredyty ratalne, kredyty z odroczoną płatnością, konsolidacyjne i refinansowe.

Jak wynika z analiz przeprowadzonych przez kancelarie prawne specjalizujące się w sporach z instytucjami finansowymi, wzorce umowne prawie wszystkich banków działających w Polsce zawierają nieuczciwe względem konsumentów postanowienia, które dają prawo do skorzystania z Sankcji Kredytu Darmowego. Nic zatem dziwnego, że teraz głównym wrogiem banków nie są już Frankowicze, ale walczące od lat o sprawiedliwość i równowagę na rynku finansowym kancelarie prawne.

Banki nie są już nietykalne

Banki wiele lat temu obdarzone zostały mianem instytucji zaufania publicznego, na które już dawno nie zasługują. W pierwszej dekadzie lat dwutysięcznych wprowadziły do obrotu blisko milion niezgodnych z prawem i nieuczciwych umów kredytów pseudowalutowych, a w kolejnej dekadzie skutecznie broniły się przed poniesieniem za to odpowiedzialności.

Jeszcze przed dziesięcioma laty banki miały poczucie bezkarności i nietykalności. Sytuacja zmieniła się z chwilą, kiedy TSUE przyznał rację konsumentom, a za nim polskie sądy zaczęły masowo unieważniać wadliwe kredyty frankowe. Oczywiście nie byłoby to możliwe bez wparcia kancelarii prawnych, które już wiele lat temu zaczęły walczyć o prawa konsumentów.

Myli się prezes BNP Paribas, określając kancelarie specjalizujące się w sporach konsumentów z instytucjami finansowymi mianem „nowego przemysłu”. Kancelarie adwokatów i radców prawnych zaczęły zajmować się sprawami Frankowiczów już ponad 10 lat temu. A wcześniej reprezentowały konsumentów w sporach z innymi instytucjami rynku finansowego, w tym z towarzystwami ubezpieczeniowymi. Niegdyś także te instytucje cieszyły się nietykalnością i wydawało im się, że mogą bezkarnie dopuszczać się nieuczciwych praktyk. Na szczęście te czasy bezpowrotnie minęły.

Teraz również banki poczuły się zagrożone tym, że nie są już nietykalne i muszą ponieść odpowiedzialność za swoje nieetyczne działania. Zamiast uderzyć się w pierś i przeprosić za oszukiwanie przez lata konsumentów, sektor bankowy szuka nowych wrogów w postaci kancelarii prawnych, przeciwko którym nastawia teraz społeczeństwo.

Wyzwaniem dla banków powinno być zarabianie na uczciwych produktach

O nieuczciwości banków działających w Polsce, zarabianiu na nieuczciwych produktach oraz konieczności naprawy tej sytuacji wypowiadali się sędziowie Trybunału Sprawiedliwości UE oraz przedstawiciel Komisji Europejskiej podczas rozprawy do głośnej sprawy C-520/21 dotyczącej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału.

Czy banki wyciągnęły lekcję z historii z kredytami frankowymi? Wydaje się, że mimo tej nauczki nie są jeszcze na etapie respektowania w pełni praw konsumentów. Świadczą o tym podejmowane nieustannie próby wmanewrowywania konsumentów w nieuczciwe produkty, w tym w łamiące przepisy ustawy kredyty i pożyczki uprawniające do skorzystania z Sankcji Kredytu Darmowego.

Podsumowanie

Już nie Frankowicze, lecz reprezentujące ich kancelarie prawne znalazły się na celowniku prezesów banków. Sektor bankowy wyraźnie obawia się, że nie tylko kredytobiorcy frankowi, ale również inni konsumenci zaczną masowo podważać umowy. Gdyby banki były pewne, że nie mają sobie nic do zarzucenia, tak mocno nie obawiałyby się konsekwencji kwestionowania w sądach innych umów niż frankowe.

Z wypowiedzi prezesa ZBP wynika, że sektor bankowy najbardziej obawia się o umowy kredytów konsumenckich uprawniające do Sankcji Kredytu Darmowego. Przeprowadzone przez kancelarie prawne analizy tysięcy wzorców umownych kredytów i pożyczek konsumenckich czołowych banków wskazują, że obawy te nie są bezpodstawne. Banki przemyciły w nich nieuczciwe postanowienia, np. uprawniające je do pobierania odsetek od podstawy zawyżonej o prowizję bankową.